اول خرداد 1337 ه ش  در شهرستان مراغه به دنيا آمد . تولدش همزمان با روز عيد قربان بود,به همين دليل بر او نام اسماعيل نهادند . پدرش كشاورز بود و خانواده از موقعيت اقتصادي خوبي برخوردار نبود .
اسماعيل در دوران كودكي نماز مي خواند و در ماه رمضان روزه مي گرفت و با شوق بسيار در مساجد حضور مي يافت . و در مراسم مذهبي شركت مي كرد .
خانواده پس از او صاحب دو پسر ديگر به نامهاي محسن و حسين شد كه وي با آنها رابطه بسيار صميمانه اي داشت و آنها را در مسائل مذهبي هدايت مي كرد .
اسماعيل كه برادر بزرگتر بود براي ايجاد انگيزه در برادرانش به آنها پول مي داد تا به مسجد بروند . او مقاطع دبستان و راهنمايي را با موفقيت به پايان برد . اگرچه در خانواده كسي سواد نداشت با وجود اين به خوبي از عهده تكاليفش برمي آمد و تا كارش را تمام نمي كرد ، نمي خوابيد .
اسماعيل دوران متوسطه را در رشته اقتصاد در دبيرستان اوحدي مراغه اي گذراند و موفق به اخذ ديپلم شد .
با آغاز انقلاب ، اسماعيل به اتفاق دوستانش در جلسات سخنراني حجت الاسلام شرقي ، امام جمعه فعلي مراغه شركت مي كرد .
با وجود اين پس از آشنايي با حاج رحيم قنبرپور متحول شد و بيش از پيش نسبت به رعايت شعائر مذهبي حساسيت نشان مي داد . در دعاي ندبه و كلاسهاي آموزشي قرآن كه در مسجد چهل پا در مراغه برگزار مي شد شركت مي كرد .
روزي كه اداره شهرباني مراغه به تصرف مردم درآمد ، اسماعيل فهرست اسامي هفتاد نفر را پيدا كرد كه اسم خود او در آن فهرست بود . پس از مدتي انجمن اسلامي الهادي را تشكيل داد . كار اين انجمن برگزاري كلاسهاي عقيدتي و نظامي بود . اين انجمن در محله چهل پا در مسجد حاج فتحعلي تشكيل مي شد .
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، اسماعيل به سپاه پيوست و دوره سربازي خود را در پادگان امام رضا (ع) طي كرد . پس از پايان خدمت سربازي در حالي كه همچنان با سپاه همكاري داشت ، به عنوان معلم در آموزش و پرورش مشغول كار شد و در دورترين روستاها به تدريس بينش اسلامي مي پرداخت . همسرش مي گويد : « زماني كه در آموزش و پرورش بود دورترين ده را انتخاب مي كرد تا محرومين را نجات دهد . »
اسماعيل ، يك بار به بوكان اعزام شد و در آنجا زخمي شد و از طريق اروميه ، تبريز به مراغه انتقال يافت . او به پيشنهاد حاج رحيم قنبرپور - از دوستان نزديكش - با خانم طاهره نسبت قندي ,ازدواج كرد . مراسم عقد در كمال سادگي برگزار شد و زوج جوان در خانه اجاره اي مسكن گزيدند .
اسماعيل در سال 1360 و 1362 صاحب دو فرزند پسر به نامهاي هادي و مهدي شد . با آغاز جنگ عراق عليه ايران ، راهي جبهه هاي جنگ شد . رئيس آموزش و پرورش مراغه مي گويد :
هر كاري كردم نتوانستم نگهش دارم . اتاقي برايش در نظر گرفته بوديم ، نپذيرفت . گفت : اين اتاقهاي مجلل نمي تواند مرا از رفتن به جبهه بازدارد .
پس از مدتي ، محسن - برادر كوچكتر و فرزند دوم خانواده - هم راهي جبهه شد . اسماعيل ابتدا در پشت جبهه مسئول ستاد پشتيباني جنگ بود و هداياي مردم را به جبهه انتقال مي داد . در اين ايام به شركت در تشييع جنازه شهدا بسيار حساس بود و در هر شرايطي در مراسم حضور مي يافت . به گفته يكي از همسنگرانش : « زماني كه به جبهه اعزام مي شديم راه را طوري انتخاب مي كرد تا بتوانيم از مجروحان جنگي عيادت كنيم . وي در جبهه هم نمازش را اول وقت مي خواند . »
بعد از مدتي به گردانهاي رزمي پيوست وبه خط اول جبهه رفت.ابتدا در گردان سلمان خدمت مي كرد و بعد به گردان حبيب بن مظاهر رفت و فرمانده گروهان شد . در عمليات يا مهدي (عج) از طريق بي سيم به نيروهاي تحت امرش روحيه مي داد و آنها را به خواندن نماز و دعاي توسل تشويق مي كرد . بعد از شهادت حميد پركار - كه از دوستان نزديك اسماعيل بود - تعدادي از بسيجيان قصد داشتند در تشييع جنازه او شركت كنند . ولي وي آنها را از رفتن بازداشت و گفت : « روح شهيد از اينكه اينجا بمانيد و راهش را ادامه دهيد و گردان را حفظ كنيد بيشتر خوشحال مي شود . »
اسماعيل در عمليات والفجر 8 نيز شركت داشت و در سمت فرماندهي گردان سلمان در فاو در سخت ترين محور عمل مي كرد . براي او سمت وپست ومقام مطرح نبود.
اسماعيل بعد از آن در عمليات كربلاي 5 در شلمچه قائم مقام گردان اميرالمؤمنين شد . او و نيروهاي تحت امرش در محوري كه پيشروي مي كردند به ميدان مين و موانع سيم خاردار برخوردند ؛ در حالي كه دوشكاهاي دشمن نيز از مقابل به شدت آنها را زير آتش گرفته بود . در همين هنگام اسماعيل مورد اصابت تير دوشكاي دشمن قرار گرفت . با اين حال به فرمانده گروهان گفت : « شما به سوي دوشكاهاي دشمن حركت كنيد و به من كاري نداشته باشيد . » بدين ترتيب ، سردار اسماعيل دوستان در عمليات كربلاي 5 در اثر اصابت تير دوشكا به ناحيه كمر و تركش به صورت ، در شلمچه به تاريخ 21 دي 1365 به شهادت رسيد . آرامگاه او در گلشن زهرا در شهرستان مراغه واقع است .
منبع:"فرهنگ جاودانه هاي تاريخ"(زندگينامه فرماندهان شهيد آذربايجان شرقي)نوشته ي يعقوب توکلي,نشر شاهد,تهران-1384

خاطرات
پدرشهيد :
قبل از تولد اسماعيل از وضعيت اقتصادي بدي برخوردار بوديم . من براي امرار معاش تن به هر كاري مي دادم . مثل بريدن چوب ، رساندن نفت ، كار در ساختمانها و باغها و ... . در اين زمان ما در خانه پدرزنم بوديم و بعدها در محله قرخ اياق سكني گزيديم .

روزي در باغ بودم . هر سه دوان دوان مي آمدند . به آنها گفتم كجا مي رويد . گفتند حاج اروميان در مسجد سخنراني مي كند و الان نماز شروع مي شود ، مي رويم تا نماز بخوانيم . باغ تا مسجد چهار كيلومتر فاصله داشت كه تمام راه را دويدند .

مادرشهيد:
در مدرسه اگر كسي غذا تعارفش مي كرد نمي خورد . مي گفت نمي دانم كه آن پسر نمازخوان است يا نه .
يك بار پولي را كه براي خريد كفش عيد در نظر گرفته شده بود به اصرار گرفت ولي با آن به جاي خريد كفش قرآن خريد .

برادرشهيد:
قبل از انقلاب اسلامي اساسي ترين حركت اسماعيل تشكيل انجمن اسلامي بود كه به علت خفقان ، محلش دائماً تغيير مي كرد . بعد از انقلاب به علت اينكه در اكثر راهپيمايي ها و حركتهاي جمعي شركت مي كرد اسمش در فهرست سياه ساواك درج شده بود و حتي چندين بار مورد ضرب و شتم نيروهاي ژاندارمري قرار گرفت .

پدرشهيد:
در دوران مبارزات انقلاب با اينکه بسيار گرفتار بود . باز هم به من در كار كشاورزي كمك مي كرد . روزي در باغ مشغول كار بودم كه از شهر برمي گشت و بسيار تشنه بود . به او گفتم چرا در شهر چيزي نخوردي و رفع تشنگي نكردي ؟ در جواب گفت : « پدر جان من نمي توانم زماني كه شما در باغ كار مي كنيد چيزي بخرم و بخورم . »

همسرشهيد:
مراسم خواستگاري خيلي ساده برگزار شد . ايشان تشريف آوردند و خودشان را معرفي كردند و گفتند : « ما از لحاظ مالي بي بضاعت هستيم ولي ايمان قوي داريم . » زماني كه براي كلاس اسلحه شناسي ثبت نام كردم ، حاج رحيم فرم مرا مطالعه كرده و با توجه به شناخت قبلي كه از پدرم داشت مرا پيشنهاد كرد .

محمد حبيب اللهي:
وقتي ايشان ستاد پشتيباني جنگ را عهده دار شد ، فعاليتهاي زيادي از خود نشان داد . من مي ديدم ايشان اصلاً خسته نمي شود . اولين عملياتي كه با ايشان بودم ، عمليات مسلم بن عقيل بود كه در سومار انجام شد . ايشان كمك فرمانده گردان بود . در اين عمليات نيروهاي خودي زير آتش سنگين دشمن پيش رفتند و از موانع بسيار عبور كردند . او در انجام هر مأموريتي پيشقدم مي شد و با تك تك رزمندگان به صحبت مي پرداخت و حتي در سنگرسازي به بسيجيان كمك مي كرد . اگر سنگري هدف مداوم تانكها بود براي تقويت روحيه بسيجيان به همان سنگر مي رفت و به همه روحيه مي داد .

برگرفته از خاطرات شفاهي خانواده ودوستان شهيد:
اسماعيل بود، از جبهه زنگ مى‏زد. سلام و حال و احوال، و خبرى كه بند بندم را آتش زد: پركار و عادل نسبت شهيد شدند... چشم‏هايم مى‏سوزد و اشك به گونه‏ام مى‏غلتد.
- بيا اينجا، ما مانده‏ايم...
اسماعيل به عمليات مى‏خواندم. گفتگوى تلفنى تمام مى‏شود. بلافاصله آماده رفتن مى‏شوم و كوله‏بار خود را مى‏بندم و راهى مى‏شوم...
دلم براى اسماعيل يك ذره شده است، كى مى‏بينمش؟... زمان، لحظه لحظه مى‏گذرد و من هر لحظه به جبهه نزديكتر مى‏شوم. توى راه به اسماعيل فكر مى‏كنم، به گذشته‏ها...

اوايل جنگ بود. براى انجام عمليات محدودى آماده مى‏شديم. عاقبت وقت موعود فرا رسيد. هدف عمليات باز پس گرفتن ارتفاعى بود در منطقه سرپل ذهاب كه از ابتداى جنگ در اشغال دشمن بود. اهميت ارتفاعات در جنگ روشن است و نيروهايى كه در ارتفاعات مستقر هستند با تسلط بر صحنه جنگ، به خوبى مى‏توانند با نيروى مقابل نبرد كنند. اگرچه تصرف ارتفاع بسيار سخت است با اين همه برادران با ايمانى قوى براى باز پس گرفتن آن وارد نبرد شدند. طولى نكشيد كه به يارى خداوند، بچه‏ها با شجاعت تمام به طرف فراز ارتفاع پيشروى كردند. دشمن با اينكه از نظر تجهيزات و نيرو كم نداشت اما در برابر اراده آهنين رزمندگان اسلام ارتفاع را خالى كرد. با خالى شدن ارتفاع از نيروهاى دشمن و استقرار نيروهاى خودى، آتش سنگين عراقى‏ها آغاز شد. باران آتش بى‏وقفه مى‏باريد و قدم به قدم گلوله توپ يا خمپاره‏اى منفجر مى‏شد. بعد از نبردى سنگين و طاقت‏فرسا، تحمل چنان آتشى براى نيروهاى خودى دشوار بود. هر كس در گوشه‏اى افتاده بود و از شدت خستگى كسى تاب حركت نداشت. خستگى در چهره‏هاى غبار گرفته هويدا بود. در اين ميان يكى از بچه‏ها روحيه ديگرى داشت. خنده از لب‏هايش مى‏باريد. با هر كسى به نحوى شوخى مى‏كرد. حضور او در ميان بچه‏ها شگفتى داشت. ناگهان در آن گيرودار صداى رسايش بلند شد: برادران! كى شانه و آينه دارد... بدهد سرمان را مرتب كنيم كه خيلى به موقع است!...

او اسماعيل بود. مثلِ اسماعيل بود، اسماعيل ابراهيم. از بلا و شدايد رو برنمى‏گرداند. بر اين اعتقاد بود كه اين انقلاب و اسلام براى ما خيلى گران تمام شده، پس در راه به ثمر رسيدن آن بايد از مال و جان و تمام زندگى‏مان بگذريم. امروز، روز امتحان است و چه امتحان سختى... در كارها با اعتقاد كامل به خدا توكل كنيد و از او كمك بخواهيد... او اسماعيلِ انقلاب بود. انقلاب كه شروع شد، سال آخر دبيرستان بوديم. اسماعيل بود كه بچه‏هاى مدرسه را براى تظاهرات و راهپيمايى سازماندهى مى‏كرد. تهديدها و فشارهاى مسوولين مدرسه كوچكترين تأثيرى در اراده و تصميم او نداشت. چنانكه يك روز در حالى كه دانش‏آموزان در صف‏هاى منظم رهسپار كلاس‏هاى خودشان بودند، فرياد رسايش در فضا پيچيد. شعار مى‏داد. عده‏اى از دانش‏آموزان نيز با او همصدا شدند. كم‏كم صداى دانش‏آموزان يكى شد و دانش‏آموزانى كه به كلاس رفته بودند، به حياط مدرسه باز گشتند. غوغايى به پا شد. همه بى‏واهمه عليه شاه شعار مى‏دادند. اسماعيل از بچه‏ها خواست كه راهى خيابان‏ها بشوند. مدير مدرسه در اضطراب و تشويش بود و سعى مى‏كرد به هر نحوى شده مانع خروج دانش‏آموزان شود. اما اسماعيل اعتنايى به او نداشت. دانش‏آموزان پشت سر اسماعيل از مدرسه بيرون ريختند. همه همصدا با اسماعيل شعار مى‏دادند. قصد ما اين بود كه دانش‏آموزان دبيرستان همسايه نيز به ما بپيوندند. اما در خروجى دبيرستان را با زنجير قفل كرده بودند و براى دانش‏آموزان امكان بيرون آمدن نبود. در اين حال با اشاره اسماعيل عده‏اى از بچه‏ها به طرف در هجوم بردند و طى چندين دقيقه در را از جا كندند. دانش‏آموزانى كه در داخل مدرسه محبوس شده بودند، به بيرون سرازير شدند و به ما پيوستند. خيل عظيمى از دانش‏آموزان به طرف مركز شهر حركت كردند. اين، نخستين بار بود كه دانش‏آموزان مراغه براى تظاهرات به خيابان‏ها ريخته بودند. انبوه دانش‏آموزان در حالى كه شعار مى‏دادند، به مركز شهر نزديك مى‏شدند. مردم با نگاه‏هاى حاكى از رضايت به ما نظاره مى‏كردند. با رسيدن ما به چهارراه خواجه‏نصير نيروهاى شهربانى وارد عمل شدند. دقايقى بعد با پرتاب گازهاى اشك‏آور و شليك تيرهاى هوايى و ضرب و شتم بچه‏ها توسط مأموران، دانش‏آموزان متفرق شدند. اما ديگر فضاى رعب و وحشت شكسته شده بود... از آن موقع مأموران رژيم براى دستگيرى اسماعيل در تكاپو بودند.
اما خداوند به اسماعيل دل و جرأتى بخشيده بود، كه از زندان و زخم باكى نداشت. به مرتبه‏اى از ايمان رسيده بود كه جهاد را، باب بهشت مى‏ديد. با شروع آشوب‏هاى كردستان، به ميدان نبرد با ضد انقلاب شتافت. در حماسه‏ها آفريد. خبر رسيد كه اسماعيل زخمى شده است اما از خود اسماعيل خبرى نبود. بعد از سه ماه اسماعيل بازگشت با پيكرى سرتاسر زخم. در بوكان زخمى شده بود. مدتى در اروميه بسترى شده بود و از آنجا به تبريز منتقلش كرده بودند. وقتى به مراغه آمد هنوز لباس‏هايش خون‏آلود بود. تعريف مى‏كرد كه نارنجكى در نزديكى‏اش منفجر شده بود.
اسماعيل با همان زخم خوردن‏ها، طعم شيرين شهادت را چشيده بود. از جبهه دل نمى‏كند. طاقت زيستن در پشت جبهه را نداشت. پيش از والفجر 8 پايش شكست... به جبهه آمده بود و عينكش را با خود نياورده بود. شبى براى نماز شب از خواب برخاسته بود و به علت ضعف بينايى به گودالى افتاده بود. با شكستگى پا امكان حضور در خط برايش نبود. لاجرم به شهر بازگشت و مدتى استراحت كرد تا سلامت خود را بازيابد. در اولين فرصت دوباره خودش را به جبهه رساند. بعد از شهادت برادرش محسن بى‏قرارتر شده بود. محسن 16 سال بيشتر نداشت كه در خيبر شهيد شد. رفتن محسن او را به شهادت نزديك‏تر كرد. گويى از اينكه محسن بر او سبقت گرفته بود، خود را ملامت مى‏كرد. اسماعيل متولد 1337 بود، از محسن بزرگتر بود، اما به او غبطه مى‏خورد.
او با جبهه زندگى مى‏كرد. معلم بود. خانه و زندگى داشت. اما او دل از همه مى‏كند و به جبهه مى‏رفت. براى اينكه خانواده‏اش ناراحت نشود. مى‏گفت مى‏روم سمينار. مى‏دانستيم كه به جبهه مى‏رود. آخرين بار كه مى‏خواست به جبهه برود. همسرش به من گفت: »اسماعيل باز هم به جبهه مى‏رود گفتم: نصيحتش مى‏كنم و نمى‏رود! با او صحبت كردم:
- اسماعيل! برادرت رفت. تو هم مى‏خواهى بروى، من ديگر كسى را ندارم...
سكوت كرد و چيزى نگفت.
- اسماعيل! تو خانه و زندگى دارى، دو تا پسر دارى...
سكوت اسماعيل شكست و آنچه را كه در دل داشت به زبان آورد:
- پدر! من غافل نمى‏شوم. در جبهه از اين بچه‏ها بسيار است. من به خاطر خدا به جبهه مى‏روم. اگر موفق شوم كه الحمداللَّه، و اگر شهيد شوم، در راه خدا شهيد شده‏ام.

مى‏گفت: تا وقتى كه در خط مسؤوليت دارم، حتى براى يك لحظه هم به عقب نمى‏گردم، اسماعيل از طرفى عذاب مى‏كشيد و از طرفى خط ما وضعيت دشوارى داشت. خط ما فراتر از كارخانه نمك بود و پيش رو و پشت سرمان آب. آب هم به شدت آلوده و لجن‏زار بود. جنازه‏هاى عراقى‏ها هم كه توى آب ريخته بود، آلودگى آن را بيشتر مى‏كرد. گلوله‏هاى خمپاره كه مدام به خط ما مى‏ريخت، آب و لجن را به سر و صورت بچه‏ها مى‏پاشيد. طورى كه اگر كسى براى چند ساعت در خط مى‏ماند، سراپايش به لجن آغشته مى‏شد. شب‏ها هم باران مى‏باريد و سنگرها پر از آب مى‏شد. وضعيت چنان بود كه حتى غذا خوردن هم ممكن نمى‏شد. در اين وضعيت اسماعيل بود كه به همه روحيه مى‏داد. با رويى گشاده و لبى خندان با همه برخورد مى‏كرد. شب‏ها در سنگرهاى آب گرفته مى‏نشست و بچه‏ها را تشويق به پايدارى مى‏كرد و هر كارى كه از دستش برمى‏آمد، براى رزمنده‏ها انجام مى‏داد. اين در حالى بود كه بر اثر حادثه‏اى دندان‏هايش آسيب ديده بود. حتى يكى از دندان‏هايش شكسته بود و به شدت عذاب مى‏كشيد. به او اصرار مى‏كردند كه برو عقب و دندان‏هايت را معالجه كن اما اسماعيل با همان روحيه بالا جواب مى‏داد كه: تا وقتى در خط مسؤوليت دارم، حتى براى يك لحظه هم به عقب برنمى‏گردم. در سايه اسماعيل بود كه گردان سلمان پنج روز تمام در دشوارترين شرايط ممكن پايدارى كرد.
شهادت حميد پركار و عادل نسبت تأثير شگفتى بر او نهاده بود. اندوه عميقى از ماندن در چشمانش نهفته بود. انگار براى رفتن شتاب داشت. گويى زمان شكستن حصار جسم و پرواز روح در بيكران وصال فرا رسيده بود. او با تمام وجود در اشتياق شهادت مى‏سوخت: از خداوند هميشه خواسته‏ام كه مرگم را شهادت در راه خودش قرار دهد. چرا كه در اين موقعيت، نهايت بيچارگى است كه انسان در رختخواب بميرد و از اجر بزرگ شهادت بى‏نصيب باشد... تكليف هر چه باشد آن را انجام مى‏دهم و جز رضاى خدا، هيچ چيز در نظرم ارزش ندارد... امروز اسلام خون مى‏خواهد، اسارت مى‏خواهد... امروز هر كس خود را مسلمان مى‏داند بايد در بيابان‏هاى گرم جنوب... حضور داشته باشد...
اسماعيل شهادت را مى‏شناخت. مى‏دانست كه تا كسى به خلوص نرسد و از آتش امتحان‏ها سرفراز بيرون نيايد، به وصال نمى‏رسد. شهادت هر يك از يارانش براى او پنجره‏اى به عالم شهيدان مى‏گشود و او را به سر منزل مقصود نزديك‏تر مى‏كرد. بعد از شهادت حميد پركار و عادل نسبت ديگر طاقتش به سر رسيده بود. مى‏گفت: خدايا! برادران ما رفتند و ما هنوز توفيق شهادت نيافته‏ايم.
بعد از شهادت حميد و عادل نسبت به جانشينى گردان اميرالمؤمنين منصوب شد. در اين زمان حال و هواى ديگرى داشت. در هنگام نماز چنان در راز و نياز محو مى‏شد كه گويى از اين عالم فاصله گرفته است. گويى خود مى‏دانست كه هنگام سفر نزديك است. از برادران حليّت مى‏طلبيد.
طاقتم طاق شده بود.اسماعيل كه به جبهه مى‏رفت، حس تنهايى غريبى دلم را مى‏فشرد. من مى‏ماندم مهدى و هادى. سراغ پدرشان را مى‏گرفتند، دلم آتش مى‏گرفت. وقتى به جبهه مى‏رفت، روزهاى انتظار را مى‏شمردم؛ امروز نيامد. فردا مى‏آيد، پس فردا مى‏آيد... دلتنگى و اندوه در ذره ذره وجودم رخنه مى‏كرد. بچه‏ها هم دلتنگى مى‏كردند. مى‏ديدم كه اسماعيل را مى‏خواهند، پدرشان را. 6 سال بود كه زندگى ما به هم پيوند خورده بود. يك سال پيش از جنگ ازدواج كرده بوديم، سال 1358. در اين سال‏ها كه با هم بوده‏ايم، اسماعيل مدام به جبهه مى‏رفت. اسماعيل كه به جبهه مى‏رفت، من مى‏ماندم با مهدى و هادى. حالا سال 1365 است و مهدى‏مان 5 سال دارد و هادى‏مان 3 سال... باز هم اسماعيل آماده سفر مى‏شود، آماده رفتن به جبهه. پيش خودم خيال مى‏كنم، برادر اسماعيل كه شهيد شده است، خودش هم كه از زمان جنگ‏هاى كردستان، در جبهه بوده است. ديگر دِين خود را ادا كرده است. زخمى شده، بارها تا پاى مرگ رفته است. ديگر بس است. نمى‏گذارم برود. مى‏خواهم به خودش بگويم: ديگر بس است اسماعيل... اما خيال مى‏كنم شايد حرف مرا نپذيرد. مى‏روم پيش پدرش: اسماعيل باز هم آماده شده است، مى‏خواهد به جبهه برود.. هيچكس
نمى‏تواند اسماعيل را از سفر باز دارد. اسماعيل تصميم خودش را گرفته است. من ناراحت و مضطربم. اما شادى شگفتى در چشمان اسماعيل لانه كرده است. انگار به زيارت مى‏رود... بچه مريض است، تب دارد. دارد مى‏سوزد... و اسماعيل مى‏خواهد برود. شما را به خدا مى‏سپارم. نمى‏دانم چه جاذبه‏ايست كه اسماعيل را از خانه، از پدر و مادر و بچه‏هايش جدا مى‏كند و به سوى ديگر مى‏كشد، به سوى جبهه. اسماعيل مى‏خواهد برود، دارد مى‏رود.
- كجا اسماعيل؟!
لبخند مى‏زند. چيزى نمى‏گويد.
- آخر مگر نمى‏بينى بچه مريض است... مگر از اين جبهه چه ديده‏اى... مگر... ديگر نمى‏دانم چه مى‏گويم. خشم شعبه‏اى از جنون است. مى‏گويم و مى‏گويم. آنقدر كه ديگر چيزى براى گفتن نمى‏ماند. حس مى‏كنم حرف‏هايم تمام شده است. دلم آرام مى‏گيرد...
اسماعيل سكوت مى‏كند، هيچ رنگى از ناراحتى بر چهره‏اش سايه نمى‏اندازد. لحظاتى مى‏گذرد. صداى مهربان اسماعيل در فضاى خانه مى‏پيچد.
- حاجى خانم! حرف‏هايتان تمام شد؟... از شما چنين انتظارى نداشتم، خداوند به شما ايمان كامل عنايت فرمايد انشاءاللَّه!..
آتش در درونم شعله‏ور مى‏كشد. چيزى نمى‏توانم بگويم. خدايا چه‏ها گفته‏ام. سكوت و شرم. پلك‏هايم روى هم مى‏افتد. نمى‏توانم به چهره اسماعيل بنگرم. دارم آب مى‏شوم.
اسماعيل راهى جبهه مى‏شود.
ما در محور نهر جاسم به نزديكى دشمن رسيده‏ايم. گروهان‏هاى گردان اميرالمؤمنين را براى عمليات تقسيم كرده‏اند. و مأموريت هر گروهان مشخص شده است. اسماعيل، جانشين گردان هم همراه گروهان ماست. در نزديكى دشمن به ميدان مين و بشكه‏هاى انفجارى رسيده‏ايم. تيربارهاى دشمن درست روى ما كار مى‏كند. زمين‏گير شده‏ايم. گام از گام كه برمى‏داريم مى‏زنندمان. كسى چه مى‏داند كه در كربلاى پنج چه مى‏گذرد. تيربارهاى دشمن درست روى ما كار مى‏كند و اگر همينطور بمانيم گروهان قتل‏عام مى‏شود. وجود اسماعيل در گروهان ما مغتنم است. انگار با وجود او مى‏توانيم مستحكم‏ترين مواضع دشمن را در هم بكوبيم. همه چشم‏ها به سوى اسماعيل است. در يك لحظه اسماعيل برمى‏خيزد، به طرف دوشكايى كه از روبرو مى‏زندمان...
گلوله‏اى به كمرش اصابت مى‏كند. خون چشمه‏وار از بدنش مى‏جوشد. بى‏هيچ اضطرابى آرام مى‏نشيند. انگار نه انگار كه گلوله خورده است. رو مى‏كند به فرمانده گروهان. گويى مى‏خواهد واپسين حرف‏هايش را بگويد. چهره‏اش را هاله‏اى از نور در خود گرفته است. فرمانده گروهان منتظر است، منتظر شنيدن حرف‏هاى اسماعيل. اسماعيل دستور مى‏دهد:
حركت كنيد و برويد... معطل نشويد...
فرمانده گروهان چيزى نمى‏گويد. نگفتنى كه خود گفتنى ديگر است: »ولى آقا اسماعيل شما را بايد به عقب برگردانيم..
با من كارى نداشته باشيد. حركت كنيد و برويد... ان‏شاءاللَّه بر دشمن غالب مى‏شويد..